نقد و بررسی رشد اقتصادی و بودجه در ایران دیروز و امروز

مهدی پازوكی كارشناس اقتصادی به عدم برخورد دستوری و تحكم‌آمیز با اقتصاد در مورد لزوم رشد اقتصادی مداوم اشاره و بیان كرد: رشد اقتصادی می‌تواند منجر به توسعه شود، اما دیدگاه‌های سنتی این موضوع را نادیده گرفته و به مشكلات اقتصادی توجه نمی‌كنند. رشد اقتصادی مستمر و پایدار می‌تواند به توسعه اقتصادی منجر شود، اما استفاده از روش‌های سنتی و غیرعلمی نمی‌تواند به رشد اقتصادی منجر شود.

در ادامه سید مصطفی موسوی نژاد به دوره‌های زمانی پس از انقلاب اشاره كرد و در مورد رشد اقتصادی این دوره‌ها عنوان كرد: در دوره‌های زمانی پس از انقلاب، رشد اقتصادی با فراز و نشیب‌های فروانی همراه بوده است. از سال 1390 تا سال 1400 هم كه رهبر انقلاب از آن بعنوان دهه تعطیلی نسبی اقتصاد ایران نام می‌برند، رشد اقتصاد نزدیك به صفر بوده است. اما از سال 1400 به بعد، رشد اقتصادی تغییر كرده و در یك دهه گذشته عوامل چالش برانگیز و تقویت كننده رشد اقتصادی مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

 سعید لیلاز كارشناس اقتصادی در خصوص عوامل چالش برانگیز و تقویت كننده رشد اقتصادی در یك دهه گذشته با اشاره به تداخل جدایی ناپذیر سیاست و اقتصاد گفت: تداخل جدایی ناپذیر سیاست و اقتصاد، عدم استقلال قوه قضائیه و سیاسی برخورد كردن با صاحبان سرمایه از عوامل چالش برانگیز در حوزه رشد اقتصادی محسوب می‌شود.

وی در مورد عوامل فنی رشد اقتصادی بیان كرد: سرمایه‌گذاری و بهره‌وری از جمله عوامل مهمی برای رشد اقتصادی هستند. او اشاره كرد كه در سال‌های 1386 و 1387، تشكیل سرمایه به قیمت ثابت حدود 28% از تولید ناخالص داخلی بوده، اما این مقدار در سال‌های اخیر به 17% كاهش یافته است. این كاهش نشان‌دهنده تغییر مسیر اقتصاد است، كه بخشی از آن به دلیل سیاست‌های توزیعی، بخشی به دلیل تحریم‌ها و بخشی به دلیل فرار سرمایه اتفاق افتاده است. در نیمه دوم دهه 80، سرمایه‌گذاری كافی در اقتصاد صورت نگرفته و در ایران دخالت و تصدی‌گری در اقتصاد وجود دارد. فساد نیز هنگامی كه درآمد نفت بالا رود، افزایش پیدا می‌كند. 

 سید مصطفی موسوی نژاد به ارتباط تنگاتنگ سیاست و اقتصاد اشاره و بیان كرد: تصمیمات سیاسی و حتی اتفاقات سیاسی خارجی می‌تواند بر اقتصاد یك كشور تأثیر بسیار زیادی داشته باشد. در ادامه، لیلاز درباره ضرورت اعتماد به علم اقتصاد اظهار نظر كرد و گفت: «اكنون، در حالی كه رسانه‌ها به افغانستان استهزاء می‌كنند، نرخ ارز در این كشور در حال بهبود است و طالبان شروع به اصلاح امور اقتصادی خود كرده‌اند. مسخره كردن این حكومت بسیار اشتباه است. در ایران نیز، ما در حال گذر از دوره‌های مختلف هستیم و من آینده را بسیار روشن می‌بینم.»

وی افزود: «اما در مورد نكاتی كه آقای موسوی نژاد گفت، من لازم است اینجا از آقای روحانی دفاع كنم. تحریم‌هایی كه در سال 1397 برای ایران اعمال شد، بی‌سابقه بود. تحریم‌هایی كه بر روسیه اعمال شده، در مقایسه با تحریم‌های ما، شوخی به حساب می‌آید. تعداد تحریم‌های اعمال شده بر روسیه بیشتر است، اما تحریم‌های ما بسیار سخت‌تر است. در اوج تحریم‌ها، بدترین نوع كرونا هم به ایران حمله كرد. هیچ كشوری در دنیا چنین شرایطی را تحمل نكرده بود. این بدترین حمله‌ای بود كه از دوران مغول به ایران رسیده بود. بله، آقای روحانی می‌توانست یك میلیون بار بهتر عمل كند، همان‌طور كه آقای رئیسی نیز. اما از ابتدای تحریم‌ها در سال 1397 تا رسیدن ایران به رشد اقتصادی مثبت، فقط 20 ماه زمان طول كشید. یكی از عیوبی كه ما داریم این است كه ما دوره‌ها را تقطیع می‌كنیم. می‌آییم زمان را هم تقسیم می‌كنیم به دوره‌های احمدی‌نژاد، روحانی، خاتمی و... درحالی كه این ملت ایران است كه پدرش درآمده است.

وی در ادامه اضافه كرد: از بهمن سال 1398، رشد اقتصادی ایران از سر گرفته شد و تا شهریور سال 1400، حجم تولید ناخالص داخلی ایران به ركورد سال 1396 برگشته بود. لذا اگر بخواهیم این بازی را سیاسی و جناحی نبینیم، اثر تحریم دوم كه یك میلیون بار سخت‌تر از تحریم اول بود، كرونا هم اضافه شده بود، به مراتب كمتر از تحریم اول بود چرا كه اولا آمادگی تحریم را داشتیم، ثانیا دولت پاسخگوتری داشتیم. برگشت ایران به حجم تولید ناخالص داخلی قبل تحریم، كمتر از دو سال طول كشید، در حالیكه بریتانیا بدون تحریم، بعد از كرونا 4 سال طول كشید تا به جای قبلی برگردد. آقای رئیسی در حال پیگیری موفقیت‌های دو سال آخر آقای روحانی هستند و ما از آن سال بی‌وقفه با رشد اقتصادی 4 درصد همراه بودیم.

سید مصطفی موسوی نژاد در پاسخ به پازوكی گفت: "اگر تحریم‌ها در یك دوره بر اثر مودب بودن رئیس جمهور و تیم سیاست خارجه وضع نمی‌شود، همان تیم مودب مجددا بر سر كار می‌آید و تحریم‌هایی وضع می‌شود كه به قول آقای لیلاز یك میلیون بار از تحریم‌های دوره قبل سنگین‌تر است. تحریم‌های دوره احمدی نژاد تقصیر احمدی نژاد است و تحریم‌های دوره روحانی تقصیر ترامپ است؟ اینها دوگانگی است. كسی كه آمد تحریم‌ها را بردارد در نتیحه عملكرد او تحریم‌های سنگین‌تری علیه ایران وضع شد."

وی اظهار كرد: "مقایسه دولت‌ها باید با در نظر گرفتن شرایط آن دولت‌ها باشد. اگر در دوره خاتمی در برخی متغیرهای اقتصادی ثبات بیشتری وجود داشت، علت آن این بود كه تحریم‌های دوره‌های بعد در آن دوره وجود نداشت. علت نبودن این تحریم‌ها هم این است كه تحریم‌ها كم‌كم هوشمندانه‌تر و پیشرفته‌تر شد و اگر به مودبی تیم سیاست خارجه بود، خوب همان تیم در دوره روحانی هم سر كار بودند، چرا پس تحریم‌های فوق‌العاده سنگین‌تری وضع شد؟"

وی در پایان خاطرنشان كرد: رشد اقتصادی یك متغیر بلند مدت است و نمی‌توان آن را در كوتاه مدت بررسی كرد. وقتی می‌خواهم عملكرد یك دولت را ببینم، می‌توانم متوسط 8 ساله آن دولت را ببینم، نه یكی دو سال اول یا آخر آن دولت را. پاسخگو بودن یك دولت هم می‌تواند در عملكرد دولت‌ها اثر بگذارد. یك نمونه از پاسخگویی دولت رئیسی هم همین نشست فعلی دولت با سران احزاب سیاسی بود. همچنین آقای رئیسی خود را در معرض شنیدن هرگونه نقدی می‌گذارد."