عصر طلایی صفویه نگاهی به دوره‌ی صفویان در ایران

صفویان دودمانی ایرانی و شیعه بودند كه در سال‌های 880 تا 1101 هجری خورشیدی (برابر 1135–907 قمری و 1722–1501 میلادی) حدوداً به مدت 221 سال بر ایران فرمانروایی كردند. بنیانگذار دودمان پادشاهی صفوی، شاه اسماعیل یكم است كه در سال 880 خورشیدی در تبریز تاجگذاری كرد و آخرین پادشاه صفوی، شاه سلطان حسین است كه در سال 1101 خورشیدی از افغان‌ها شكست خورد و سلسله‌ی صفویان برافتاد.
دوره‌ی صفویه از مهم‌ترین دوران تاریخی ایران به‌شمار می‌آید، چون با گذشت نهصد سال پس از نابودی شاهنشاهی ساسانیان، یك فرمانروایی پادشاهی متمركز ایرانی توانست بر سراسر ایران آن روزگار فرمانروایی كند. بعد از اسلام، چندین پادشاهی ایرانی مانند صفاریان، سامانیان، طاهریان، زیاریان، آل بویه و سربداران روی كار آمدند، لیكن هیچ‌كدام نتوانستند همه‌ی ایران را زیر پوشش خود قرار دهند و میان همه‌ی نواحی و مناطق جغرافیایی ایران در آن دوران یكپارچگی پدیدآورند. این دوره یكی از سه مرحله‌ی دوران طلایی اسلام و دوره‌ی اوج تمدن اسلامی است. صفویان، آیین شیعه را مذهب رسمی ایران قرار دادند. روش فرمانروایی صفوی تمركزگرا و نیروی مطلقه (در دست شاه) بود. پس از ساختن پادشاهی صفویه، ایران اهمیتی بیشتر پیدا كرد و از ثبات و یكپارچگی برخوردار و در زمینه‌ی جهانی نام‌آور شد.

در این دوره روابط ایران و كشورهای اروپایی به دلیل دشمنی امپراتوری عثمانی با صفویان و نیز جریان‌های بازرگانی، (به ویژه داد و ستد ابریشم از ایران) گسترش فراوانی یافت. در دوره‌ی صفوی (به ویژه نیمه‌ی نخست آن)، جنگ‌های بسیاری میان ایران با امپراتوری عثمانی در غرب و با ازبك‌ها در شرق كشور رخ داد كه علت این جنگ‌ها جریان‌های زمینی و دینی بود. ایران در دوره‌ی صفوی در زمینه‌ی مسائل نظامی، فقه شیعه، و هنر (معماری، خوشنویسی، و نقاشی) پیشرفت شایانی كرد. از سرداران جنگی نامدار این دوره می‌توان قرچقای خان، الله‌وردی خان گرجی، و امام قلی خان را نام برد كه هر سه‌ی از سرداران شاه عباس بزرگ بودند.

از فقیهان و دانشمندان نامی در این دوره حسین خوانساری، میرداماد، فیض كاشانی، شیخ بهایی، ملاصدرا، و علامه مجلسی نام‌ورند. هنرمندان نامدار این دوره نیز رضا عباسی، علیرضا عباسی، میرعماد، و آقامیرك هستند. از شاعران بزرگ و نامدار این دوره می‌توان به وحشی بافقی، صائب تبریزی، محتشم كاشانی و میر رضی آرتیمانی اشاره كرد.

در «كاوشگر» 14 مهر ماه با دكتر علی اكبر كج باف، عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه اصفهان و بهزاد كریمی، عضو هیئت علمی دانشگاه میبد گفتگو شد.